Vipassana: de 10 meestgestelde vragen over de 10-daagse stilte retraite
Door Janneke
Vipassana, je hoort er steeds meer mensen over. Maar wat houdt deze stilte retraite nu eigenlijk in? Waarom zou je dit gaan doen? Is het geschikt voor iedereen en waar doe je zoiets eigenlijk? Een stilte retraite is een manier om een Vipassana cursus te omschrijven, maar die omschrijving voldoet niet helemaal. Er zit een heel duidelijk doel achter deze cursus en er zijn duidelijke regels waar je je aan moet houden. Zo wordt het bijvoorbeeld afgeraden om halverwege de cursus te stoppen. Je krijgt na 11 uur ’s ochtends geen volwaardige maaltijden meer. Je eet vegetarisch maaltijden en je mag ook niet lezen, schrijven of muziek luisteren. Waarom zou je in vredesnaam zo’n cursus willen doen? Wij beantwoorden de meest gestelde vragen over de Vipassana retraite.
1. Wat is Vipassana eigenlijk?
Vipassana is een oud Indiase meditatietechniek die ook wel ‘the art of living’ genoemd wordt. In Vipassana draait het om de dingen zien voor wat ze zijn en om begeerte (cravings) en weerzin (aversions) onder controle te krijgen. Alle dingen die je graag wilt in het leven, maar niet krijgt zetten zich vaak om in begeerte en alle dingen die je niet wilt, maar wel krijgt geven je weerzin. Die begeerte en weerzin beïnvloeden je gemoedstoestand. Het staat je in de weg, je humeur wordt erdoor beïnvloed en je voelt je er minder gelukkig door. Die begeerte en weerzin worden in je lichaam opgeslagen als sensaties en die zorgen weer voor ziekten in allerlei vormen. De Vipassana meditatietechniek zorgt ervoor dat je die oude sensaties opruimt in je lichaam en je leert hoe je niet meer oordeelt over en reageert op nieuwe sensaties. Het uiteindelijke doel is een peaceful state of mind die niet door externe factoren beïnvloed kan worden.
2. Hoe ziet zo’n Vipassana cursus er precies uit, wat doe je gedurende een dag?
De Vipassana cursus is een stilte retraite waarbij je 10 (!!!) uur per dag de meditatietechniek uitvoert. Dat betekent dat je in blokken van 1 uur, 1,5 uur of 2 uur aaneengesloten mediteert. Mannen en vrouwen zijn gescheiden gedurende de gehele cursus en alleen in de meditatiehal zie je het andere geslacht op afstand. De cursussen zijn te volgen in verschillende tijdsbestekken vanaf 1-daagse cursussen tot zelfs een paar maanden (!!!). De meeste mensen kiezen echter voor een 10-daagse cursus. De dagindeling van een Vipassana cursus is elke dag precies hetzelfde:
04:00 wake up call: de gong luidt
04:30-06:30 meditatie op je kamer of in de hal
06:30-08:00 ontbijt
08:00-09:00 groepsmeditatie in de hal (verplicht)
09:00-11:00 meditatie, locatie op aanwijzing van de leraar
11:00-12:00 lunch
12:00-13:00 vrije tijd
13:00-14:30 meditatie op je kamer of in de hal
14:30-15:30 groepsmeditatie in de hal (verplicht)
15:30-17:00 meditatie, locatie op aanwijzing van de leraar
17:00-18:00 thee met koekjes
18:00-19:00 groepsmeditatie in de hal (verplicht)
19:00-20:15 lezing van Dhr. S.N. Goenka
20:15-21:00 groepsmeditatie in de hal om de dag af te sluiten (verplicht)
21:00-21:30 mogelijkheid om individueel vragen aan je leraar te stellen
21:30 lichten uit
3. Is het moeilijke om zo lang stil te zijn?
Met zoveel uren mediteren is de meest gestelde vraag misschien wel ‘hoe kun je zo lang stil zitten?’ en ‘krijg je geen last van je rug?’. Hoewel de ervaring voor iedereen weer anders is geven de meeste mensen aan dat je na dag 4 een beetje aan het ritme van de dag, het stil zijn en mediteren begint te wennen. Het fijne is dat er ook ruimte is om op je kamer te mediteren. Even voor de duidelijkheid: alle elektronica moet je voordat de cursus begint inleveren. Het is dus niet mogelijk om je op je kamer te laten afleiden door je telefoon, muziek, e-reader of welk ander apparaat dan ook. Ook boeken en schrijfmateriaal zijn niet toegestaan. Ook sporten (ook geen yoga) of andere mensen recht in de ogen aankijken mogen niet. Je bent dus als het ware 10 dagen in complete afzondering om je niet af te laten leiden van het interne proces. Er wordt van tevoren erg gewezen op het feit dat het niet goed is om halverwege de cursus weg te gaan. De cursus wordt uitgelegd als een medische operatie van je brein. Je moet het van begin tot einde ondergaan en kunt dus halverwege de operatie niet opstappen.
4. Wat mag je allemaal wel en niet doen tijdens je tijd in het centrum?
De dingen die je wel mag doen tijdens je cursus die worden eigenlijk in de voorgaande vraag al beantwoord: mediteren, heel veel mediteren. Tijdens je vrije tijd kun je vaak rondlopen om je benen te strekken of je kamer schoonmaken en douchen. Verder gelden er een aantal leefregels waar je plechtig van moet beloven ze te volgen als je de cursus start. Die regels zijn:
- Niet liegen
- Niet stelen
- Geen seksuele activiteiten
- Geen gebruik van verdovende middelen
- Geen levende schepsels doden
- Onthouding van religieuze uitoefeningen zoals; bidden, mantra’s en andere rituelen
En daarnaast mag je dus ook niet praten, lezen, schrijven of op welke manier dan ook contact maken met je medemens. Deze regels zijn er allemaal om het proces wat gedurende de cursus in jezelf gaande is te stimuleren. Even voor de duidelijkheid, Vipassana is geen religie. Er is geen god die je vertelt wat je wel/niet mag doen. Het gaat er echt om dat je gedurende de cursusdagen volledig focust op de sensaties in en op je lichaam.
5. Wat voor eten krijg je tijdens deze stilte retraite?
Per centrum kunnen de maaltijden sterk verschillen. Het menu is eigenlijk helemaal afhankelijk van het land waar je verblijft. De maaltijden zijn ten alle tijden vegetarisch. Doe je de cursus voor de eerste keer dan mag je ’s middags nog koekjes bij de thee eten. Heb je al eens eerder een 10-daagse cursus gevolgd dan mag je na de lunch (11:00 ’s ochtends) niets meer eten. Ik heb de cursus zelf twee keer in Thailand gevolgd en ik heb beide keren geen honger gehad en de kwaliteit van het eten was erg goed. Er werd gevarieerd met de gerechten: rijst, noodles, groenten, soepen, tofu en fruit.
6. Wat houden de lezingen elke avond in?
Elke avond om zeven uur wordt er in de meditatiehal een video afgespeeld met een lezing. De lezingen worden gegeven door Dhr. S.N. Goenka, de man die Vipassana gebracht heeft tot wat het vandaag de dag is. De lezingen geven inzicht in wat je die dag gedaan hebt. Dat klinkt misschien een beetje grappig gezien je de hele dag mediteert, maar elke dag wordt er weer iets aan de meditatietechniek toegevoegd. De techniek wordt als het ware opgebouwd gedurende de cursus. Goenka geeft in de avondlezingen daar vaak een grappige blik op met vermakelijke en beeldende voorbeelden en uitleg over de gevoelens en ervaringen die je zeer waarschijnlijk gehad hebt die dag. Er wordt telkens gezegd dat de lezingen niet voor intellectueel vermaak zijn, maar het was zeker fijn om inzichten te krijgen en een stem te horen. Het maakte dat je gedurende de cursus ook nog eens kon lachen, al was het om jezelf en je eigen emoties.
7. Hoe werkt de Vipassana meditatietechniek?
Zoals in het vorige antwoord aangegeven wordt de meditatietechniek opgebouwd. De eerste drie dagen focus je je op je ademhaling en de sensaties die je voelt tussen je neus en je bovenlip. Een klein stukje van je lichaam dus en de reden daarachter is dat het je helpt te focussen. Naarmate de dagen vorderen scan je je lichaam verder op sensaties. Van boven naar beneden, van beneden naar boven, je armen één voor één en later beide armen tegelijkertijd en hetzelfde geldt voor je benen. Overal voel je natuurlijk jeuk of kriebeltjes (sensaties) en je loopt continu te krabben of je gaat verzitten. Daarnaast vliegen je gedachten alle kanten op en is focussen een hele opgave. Wanneer je nog verder in de cursus zit, word je verder uitgedaagd. Je mag niet meer oordelen of reageren op de sensaties die je voelt (begeerte en afkeer management – haha). Een kriebeltje mag je dus niet wegkrabben en bij een pijntje mag je niet verzitten. Een flinke opgave die eigenlijk alleen heel strikt geldt in de verplichte groepsmeditatieuren (3 x 1 uur per dag). Wanneer je niet meer oordeelt en reageert op sensaties op je lichaam train je als het ware ook om niet meer te oordelen en te reageren op sensaties in het dagelijkse leven. Je traint je hersenen daardoor om je te focussen en je niet uit balans te laten trekken door externe factoren waar je toch geen invloed over hebt.
8. Complete stilte, zonder enige afleiding klinkt als een ramp. Waarom doe je zoiets?
Inmiddels heb ik twee Vipassana cursussen gevolgd en heb ik twee hele verschillende ervaringen. De meeste mensen kijken me wazig aan als ik vertel dat ik vrijwillig 10-dagen in volledige stilte en afzondering heb gemediteerd: waarom zou je!!??? Iedereen die de cursus doet heeft zijn eigen motieven, maar het uiteindelijke doel is toch wel om je externe factoren je niet uit balans te laten halen. Sommige mensen willen de techniek volledig beheersen en volgen meerdere malen per jaar een cursus of zelfs lange cursussen van een paar maanden. Andere mensen willen gewoon eens kijken of ze het kunnen en wat er met hen gebeurt. En met die laatste insteek begon ik aan mijn eerste Vipassana cursus in 2013. Bijna vijf jaar later heb ik voor een tweede keer een 10-daagse stilte retraite gevolgd uit nieuwsgierigheid hoe ik het voor een tweede keer zou vinden. Beide keren heb ik geen problemen gehad om stil te zijn. Mijn knieën deden wel pijn van het zitten in kleermakerszit zo’n 10 uur per dag. De rugpijn verdween beide keren na ongeveer de vierde dag. Het mentale aspect was de eerste keer veel heftiger dan de tweede keer. De eerste keer zat ik minder goed in m’n vel en kwamen er allerlei struggles van het heden en verleden naar boven. De tweede ervaring was veel rustiger, omdat ik goed in m’n vel zat en veel dingen uit het verleden al een plekje gegeven had.
9. Waar kun je Vipassana doen?
Overal ter wereld zijn Vipassana meditatiecentra. De oorsprong van Vipassana ligt in Myanmar en daarom vind je vooral in die regio van de wereld (Zuidoost-Azië) de meeste centra. Echter zijn er wereldwijd 194 officiële Vipassana centra (zelfs in Nederland!) en 138 onofficiële centra. Het verschil tussen die twee brengt ons meteen bij de volgende en laatste vraag:
10. Wat kost een Vipassana cursus?
Vipassana draait volledig op donaties. Wanneer je niet betaalt voor je verblijf, je maaltijden en de lessen dan mag je er ook geen verwachtingen van hebben of eisen aan stellen – begeerte management, haha! – en op basis daarvan worden de cursussen wereldwijd gegeven. Daarnaast is het natuurlijk supertof om je te realiseren dat jij de cursus kunt volgen omdat iemand anders geld gedoneerd heeft. Gedurende alle Vipassana cursussen in de officiële Vipassana centra hoef je dus niets te betalen. Je eten, je onderdak en de cursus zijn allemaal gratis. De onofficiële centra vragen vaak wel om een vergoeding en sommige centra zijn zelfs commercieel ingesteld. Even checken dus van tevoren.
Lees ook het boek van Janneke: ‘Stel dat je hoofd je hart volgt’
Het boek Stel dat je hoofd je hart volgt is geschreven door de schrijfster van dit artikel, Janneke Dijkhuis, en beschrijft haar omzwervingen om de wereld en haar zoektocht naar haar plek hierin en zichzelf. Zij deed het. Ze volgde haar hart, zei alles op in Nederland en verhuisde voor een baan naar Bali. Na drie jaar realiseerde ze zich echter dat ze haar onvrede over het leven en haarzelf had meegenomen naar de andere kant van de wereld. Nogmaals gooide ze het roer om. Ze zeilde zonder ervaring – en met zeeziekte – de Indische én de Atlantische Oceaan over. Ze werkte in ruil voor eten en onderdak op de Spaanse eilanden, dronk ayahuasca bij een sjamaan in Colombia, mediteerde honderd uur in tien dagen in Thailand en leerde hoe ze locatie onafhankelijk inkomen kon genereren. In Stel dat je hoofd je hart volgt neemt Janneke je mee in haar zoektocht naar haar plek in deze wereld.
Laat je horen